Sáng ngày 22 tháng 6 năm 2025, họ Nguyễn thôn Bách Tính xã Nam Hồng long trọng tổ chức lễ đón rước bằng “Di tích lịch sử văn hóa ngôi Từ đường họ Nguyễn Bách Tính”, được Nhà nước xếp hạng năm 2025, theo Quyết định số 1728/QĐ-UBND ngày 13 tháng 6 năm 2025 của UBND tỉnh Nam Định. Đây là dịp họ Nguyễn ôn lại lịch sử nguồn gốc, hiểu rõ truyền thống và bản sắc dòng họ. Từ đó mà học hỏi đức độ tài năng của các bậc Tiền nhân đã dày công xây dựng, lấy đó làm phương châm để lập thân xử thế, vừa định hướng hoạt động và tạo lập tài năng, để kế thừa và phát triển tinh hoa của Tổ tiên.

Các đại biểu về dự buổi lễ

Dự buổi lễ có đồng chí Nguyễn Thị Tâm – Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và du lịch tỉnh Nam Định; lãnh đạo Phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin; lãnh đạo Trung tâm Văn hóa Thông tin và Thể thao huyện; lãnh đạo Phòng Giao dịch số 9 Kho bạc Nhà nước khu vực 4; các đồng chí lãnh đạo Đảng ủy, HĐND, UBND xã Nam Hồng.

Thừa ủy quyền của Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định, đồng chí Nguyễn Thị Tâm – Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Nam Định  trao Bằng xếp hạng Từ đường họ Nguyễn là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh cho đại diện dòng họ

Thôn Bách Tính từ xa xưa, vào đầu thế kỷ XIV đời nhà Trần là tổng Bách Tính, huyện Thượng Nguyên, Lộ Thiên Trường. Đến đời nhà Lê đổi là xã Bách Tính, huyện Thượng Nguyên sau là huyện Nam Chân, trấn Sơn Nam Hạ. Đời vua Nguyễn Thành Thái thứ hai (năm 1890) đổi là xã Bách Tính, tổng Cổ Nông, huyện Nam Trực. Ngày nay là thôn Bách Tính, xã Nam Hồng, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Tương truyền, Tổ tiên dòng họ phát tích từ phủ Hoài Đức trấn Sơn Tây. Đời vua Lê Thánh Tông niên hiệu Hồng Đức (năm 1470 đến năm 1497) các cụ Tổ của dòng họ: Tạ, Đào, Vương, Nguyễn đã về đất Bách Tính gây dựng cơ nghiệp. Đức Tổ khai sáng họ ta đã chọn sống đất cao bề thế, hội tụ khí thiêng, kéo dài hơn 2 cây số, từ Hữu ngạn sông Hồng đến đất Trí An – Nam Hoa để định nơi khai cơ sáng nghiệp. Dòng tộc họ Nguyễn xưa nguyên là dòng họ Nguyễn Phúc. Do không được phạm húy tên họ hoàng gia triều Nguyễn, mà từ đời thứ 13 phải đổi thành: Nguyễn Văn, Nguyễn Đình, Nguyễn Trọng, Nguyễn Bá, Nguyễn Đức, Nguyễn Xuân, Nguyễn Hữu… Nơi khai sáng của Tổ tiên dòng họ nguyên ở giáp Đông Thượng, đến đời thứ 4 phân chia làm 3 ngành: ngành Cả ốc cư Đông Thượng giáp thời tòng giáo từ năm 1635, ngành Nhì ốc cư Phú giáp và ngành Ba ốc cư Lý Nhân giáp thời đi lương. Ngày nay các xóm: Thượng Phú, Hồng An, Đoài Thượng thuộc thôn Bách Tính, xã Nam Hồng.

Các đại biểu tặng hoa chúc mừng

Trong bối cảnh “Sát gia tổ” vào năm 1848 đời vua Tự Đức, tổ Phúc Thọ phải cho con cháu di cư về đất Xuân Trường lập nghiệp, gây dựng lên chi Xuân Hy. Mặc dù phải tha hương, Tổ luôn dạy con cháu đạo lý “Ly hương bất ly Tổ” để tìm về cội nguồn. Năm Bình Tý (1636) hậu duệ của Tổ về dâng hương mộ Tổ khai sáng đúng dịp khánh thành nhà thờ xứ Bách Tính. Sau 60 năm xa cách, năm Đinh Sửu (1997) con cháu chi Xuân Hy đã về với Tiên Tổ trong niềm xúc động thiêng liêng. Cũng trong năm này, con cháu chi một ngành Ba ở Quảng Ninh, thành phố Hồ Chí Minh cũng đã về với Tiên Tổ. Trải qua năm tháng thăng trầm của lịch sử từ triều Lê, triều Nguyễn Tây Sơn, triều Nguyễn đến thời đại Hồ Chí Minh ngày nay, họ Nguyễn Bách Tính không ngừng phát triển, có bản sắc riêng và trở thành một Cự tộc có truyền thống vẻ vang. Dòng tộc  lấy học vấn làm trọng, là dòng họ hiếu học và truyền thống khoa bảng. Từ năm 1590 đến năm 1801, Tổ tiên họ Nguyễn đã có 1 cụ đỗ Tiến sỹ, 2 cụ đỗ Phó bảng, 1 cụ đỗ cử nhân Võ, 1 cụ đỗ Sinh đồ. Trải qua các triều đại ra làm quan có 3 cụ phong tước Hầu, 2 cục phong tước Bá, 1 cụ phong tước Công, 1 cụ làm quan Tri huyện. Văn có 3 cụ làm quan trường Quốc Tử Giám. Võ có cụ Đô chỉ huy tước Bá, Tổ Nguyễn Thế Trân đỗ đề Tam giáp đồng Tiến sỹ xuất thân khoa thi Mậu Thìn (năm 1628) chức Đông các đại học sỹ kiêm cấp sự trung đời vua Lê Thần Tông, quan Giám chủ khảo Trường Quốc Tử Giám. Từ năm 1802 đến năm 1945, họ Nguyễn nổi tiếng hiếu học, học giỏi với danh ngôn “Huynh đệ phụ tử đồng khoa”. Đó là khoa thi năm Bính Tuất(1886) đời vua Nguyễn Đồng Khánh, tại trường thi Nam Định, 5 cha con anh em cụ Nguyễn Ngọc Lăng cùng thi đỗ một khoa, trong đó 3 cụ đỗ Cử nhân, 2 cụ đỗ Tú tài. Ở giai đoạn này, họ ta có 4 vị đỗ cử nhân, 5 vị đỗ Tú tài và hơn chục cụ Đồ mở lớp dạy học thêm ở quê nhà. Từ năm 1946 đến nay, nhất là từ khi đất nước đổi mới mỗi năm họ ta có hàng chục cháu thi đỗ vào các trường Đại học. Tính đến nay trong dòng họ hàng trăm người có trình độ đại học và trên đại học, hàng chục Tiến sỹ, Thạc sỹ, và 4 Linh mục. Đặc biệt năm 2000 họ Nguyễn được UBND huyện Nam Trực tặng bức trướng “Dòng họ khuyến học khuyến tài”, được UBND tỉnh Nam Định tặng Bằng khen năm 2003.. Năm 2006 ông Nguyễn Trường Thiệp bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ Luật, năm 2012 anh Nguyễn Phương Nam bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ khoa học tại ĐH Bon (CHLB Đức); năm 2021 anh Nguyễn Việt Dũng bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ ngành Hóa học. Đó là những tấm gương tiêu biểu cho truyền thống hiếu học, khoa bảng của dòng tộc . Dòng họ Nguyễn có truyền thống yêu nước, đoàn kết, kiên cường cùng với cả nước chống giặc ngoại xâm với nghĩa khí “Trung quân ái quốc”. Nhiều cụ đã tích cực tham gia các phong trào yêu nước, tham gia các cuộc khởi nghĩa giành quyền độc lập tự chủ. Ngay từ ngày đầu Pháp xâm lược nước ta, Tổ Nguyễn Trần Chu giữ chức Tiền quân cai cơ, đã chiến đấu anh dũng, hy sinh oanh liệt để bảo vệ nền độc lập tự chủ của Tổ quốc.

 Ông Nguyễn Thế Thắng thay mặt Hội đồng gia tộc báo cáo lịch sử truyền thống dòng họ và quá trình xây dựng, bảo tồn, trùng tu, giữ gìn ngôi Từ đường họ Nguyễn Đại tôn

Tổng kết các cuộc chiến tranh chống Pháp, chống Mỹ và bảo vệ Biên giới, họ Nguyễn liên tục đóng góp sức người sức của cho sự nghiệp vĩ đại của dân tộc. Hai bà mẹ được tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”, 27 người con ưu tú của dòng họ đã hy sinh. Gần 200 trai gái họ đã tình nguyện lên đường chiến đấu và công tác, trong đó có 1 người được phong hàm Đại tá, nhiều sỹ quan được phong hàm Thượng tá, Trung tá, Thiếu tá quân đội, Công an nhân dân… và hàng chục sỹ quan cấp úy. Dòng tộc Nguyễn cũng là dòng họ có truyền thống siêng năng, cần cù và sáng tạo trong lao động sản xuất, nhiều người từ bàn tay trắng làm lên sự nghiệp nhờ kế sách làm giầu chính đáng. Đi lên từ nghề nông và trồng dâu nuôi tằm làm ra tơ lụa, nhiều cụ giàu có nức tiếng hàng tổng, hàng huyện. Các cụ Tổ họ nguyễn, mà đứng đầu là Tổ Nguyễn Trọng Mai, tự Đình Mơi - Xuân Diễm, đã có công lao to lớn xây dựng chùa Na – đền Thượng. Đặc biệt ngôi từ đường Đại tôn được xây dựng vào năm 1847 (hậu cung) và năm 1873 (tiền đường), kiến trúc theo kiểu “ tiền nhất hậu đinh”, cấu trúc hoàn toàn bằng gỗ lim được coi là bề thế nhất hiện nay ở địa phương. Hiện tại đời sống con cháu của họ Nguyênc ổn định và phát triển, ngày một thêm no ấm, gia cảnh khang trang, phúc lộc luôn được lâu bền.

Đồng chí Vũ Văn Dũng - PCT UBND xã Nam Hồng, Trưởng Ban quản lý di tích lịch sử văn hóa xã Nam Hồng phát biểu tại buổi lễ

Ngôi Từ đường đại tôn họ Nguyễn Bách Tính được xây dựng theo kiểu “Tiền nhất hậu đinh”, ở địa thế “Sơn hoàn thủy nhiễu”, ở vị thế “Tọa càn hướng tốn” mang phong cách kiến trúc thời nhà Nguyễn đầu thế kỷ XIX. Quá trình xây dựng chia thành 2 giai đoạn. Tòa hậu cung được xây dựng theo kiểu chữ Nhất dọc, hoàn thành vào năm Đinh Mùi (1847) đời vua Thiệu Trị thứ 7. Giai đoạn 2 xây dựng tòa tiền đường, hoàn thành vào năm 1873. Ngôi tiền đường được xây theo lỗi chữ Nhất (ngang) gồm 3 gian, cấu trúc hoàn toàn bằng gỗ lim kiểu chồng rường giả thủ, đấu rế, tiền bẩy hậu bẩy. Tất cả đường nét chạm khắc đều mang phòng cách nghệ thuật thời Nguyễn đầu thể kỷ XIX, với bố cục chặt chẽ, tinh xảo và hài hòa. Tuy không sơn son thiếp vàng, ngôi Tiền đường vẫn thể hiện sự vững chãi, rộng lớn, uy nghi, bề thế và có giá trị nghệ thuật kiến trúc cao. Về không gian thờ tự: trong hậu cung thờ đức Thủy Tổ (Tổ Phát Tích), Tổ khai sáng và các cụ Tổ đến đời thứ 9. Trong tiền đường: gian phía Đông thời các cụ Tổ phân ngành, Tổ ngành Nhì, Tổ ngành Ba và khám thờ Tổ Nguyễn Đức Nhuận đời thứ 12, bát hương cộng đồng thờ các cụ Tổ đến thời thứ 14. Gian phía Tây: ban thờ Tổ cô của dòng họ. Gian giữa: là gian mệnh bái. Quá trình gìn giữ, bảo tồn và trùng tu, toàn thể con cháu luôn nêu cao trách nhiệm, công đức đóng góp sức người sức của để bảo tồn và trùng tu, gìn giữ ngôi Từ đường như ngày nay.

Đại diện dòng họ phát biểu

Ngôi Từ đường đại tôn họ Nguyễn thôn Bách Tính là nơi thờ phụ Tổ tiên, nơi con cháu họp họ nhớ nguồn, mà còn là nơi nuôi giấu cán bộ, nơi thành lập đội Du kích tập trung thôn Bách Tính trong thời kỳ thực dân Pháp tạm chiếm. Trong suốt hơn 7 thế kỷ qua, từ đời này nối tiếp đời sau, trên mảnh đất linh thiêng này họ Nguyễn Bách Tính đã xây dựng được một gia phong quý báu “Rèn đức hạnh làm gốc, lấy hiếu học làm nền” để từ đó sản sinh ra những con người hiền tài cho đất nước.

            Tại buổi lễ, Thừa ủy quyền của Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định, đồng chí Nguyễn Thị Tâm – Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Nam Định đã lên trao Bằng xếp hạng Từ đường họ Nguyễn là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh cho đại diện dòng họ.

PV: Thu Hiền